Wybierz kraj/język

Zużycie i trybologia

Efekty trybologiczne pod mikroskopem

Zużycie i trybologia

Rozwiązanie problemów zużycia rozpoczyna się od szczegółowego badania systemu trybologicznego z uwzględnieniem wszystkich oddziałujących czynników. Na tej podstawie można ustalić, jakie warunki tarcia i mechanizmy zużycia trzeba wziąć pod uwagę i kiedy one występują.

W praktyce więcej niż jeden z tych efektów jest aktywny w dowolnym czasie, albo występują jeden po drugim w procesie zużycia. Jednak zwykle jeden z nich odgrywa zasadniczą rolę w procesie zużycia.

Doświadczenie pokazuje, że każdy system trybologiczny można zoptymalizować, dobierając prawidłową powłokę.

System trybologiczny

Na system trybologiczny składają się powierzchnie dwóch elementów, które są w ruchomym styku ze sobą i z otoczeniem. Typ, postęp i zakres zużycia determinowane są przez materiały i wykończenia komponentów oraz materiały pośrednie, wpływ otoczenia i warunki działania.

  1. Obiekt podstawowy
  2. Element współpracujący
  3. Warunki otoczenia: Temperatura, wilgotność względna, ciśnienie
  4. Materiał pośredni: Olej, smar, woda, drobiny, zanieczyszczenia
  5. Obciążenie
  6. Ruch

Typowymi mechanizmami zużycia są:

  • Zużycie ścierne

    Ubytki materiału spowodowane twardymi i ostro zakończonymi cząstkami, przedostającymi się pomiędzy współpracujące powierzchnie. Zużycie może być również spowodowane przez powierzchnie o ostrych krawędziach lub chropowatość jednego z elementów.

    W konsekwencji powstają zarysowania, wyżłobienia, mikroodpryski, zmiany wymiarów i błyszczące miejsca na teksturowanych powierzchniach narzędzi.

  • Zużycie adhezyjne

    W niekorzystnych warunkach smarowania i styku albo podczas pracy na sucho, pary cierne mają tendecję do mocnego przylegania. Jest to szczególnie prawdopodobne tam, gdzie materiały mają zbliżoną kompozycję lub charakteryzują się wzajemnym powinowactwem.

    Konsekwencją jest zgrzewanie na zimno, wytarcia, zarysowania, wżery, zatarcia, narosty na krawędzi, złamanie narzędzia.

  • Zmęczenie powierzchni

    Powtarzane, zmieniające się obciążenia mechaniczne prowadzą do tworzenia się i postępowania pęknięć pod pracującą powierzchnią, a tym samym do jej zniszczenia.

    W konsekwencji powstają pęknięcia poprzeczne i wierzchołkowe, odpryski (pitting)i mikroodpryski (szczególnie podczas toczenia) i dochodzi do pękania narzędzia.

  • Reakcja trybo-chemiczna

    Reakcja trybo-chemiczna (trybo-utlenianie)

    Trybologiczny kontakt ślizgowy wywołuje reakcję chemiczną. Produkty tej reakcji wpływają na procesy trybologiczne powierzchni; np. pary elementów o niewielkich tolerancjach mogą zakleszczyć się.

    Zużycie trybo-chemiczne przy skrawaniu wynika z dyfuzji. Ogólnie zużycie trybo-chemiczne rośnie wraz ze wzrostem temperatury. Częstą przyczyną zużycia trybo-chemicznego jest utlenianie.

    Skutki utleniania przy zużyciu trybologicznym obejmują zużycie ciernokorozyjne.

  • Korozja

    Korozja powstaje z reakcji chemicznej lub elektrochemicznej, zachodzącej pomiędzy metalem i substancjami, z którymi metal ma kontakt, np. roztwory elektrolityczne, wilgotne gazy lub stopiony materiał. Obciążenia mechaniczne również mogą sprzyjać korozji.

    W konsekwencji występują ścieranie, korozja wżerów, pęknięcia i rdza.

keyboard_arrow_up